Xem xét những điểm nổi bật của chính sách trên thị trường chứng khoán năm 2023, không có nhiều biện pháp mới đặc sắc có thể định hình lại thị trường; tuy nhiên, nhiều biện pháp đã được triển khai nhằm giải quyết các thách thức hiện tại hoặc làm cơ sở cho sự phát triển của thị trường.

Một trong những biện pháp đáng chú ý là việc làm sạch dữ liệu chứng khoán. Vào ngày 23/09, theo chỉ đạo của Phó thủ tướng Trần Lưu Quang, Văn phòng Chính phủ thông báo nhiệm vụ giao cho Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN), Sở Giao dịch, và Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam để kết nối với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, hệ thống định danh, và xác thực điện tử. Mục tiêu của việc kết nối này là làm sạch dữ liệu của những người tham gia giao dịch chứng khoán, nhằm đảm bảo tính chính xác và loại bỏ thông tin sai lệch, trùng lặp, hoặc không đáng tin cậy.

Vào ngày 24/11/2023, UBCKNN và Cục Cảnh sát Quản lý hành chính về trật tự xã hội (C06) - Bộ Công an đã ký kết Kế hoạch phối hợp triển khai "Đề án Phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022 - 2025, tầm nhìn đến năm 2030" (Đề án 06).

Kế hoạch triển khai tập trung vào 3 nhóm nhiệm vụ chính:

1. Đối soát và xác thực thông tin với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, làm sạch dữ liệu nhà đầu tư chứng khoán và thông tin người được cấp chứng chỉ hành nghề chứng khoán.

2. Kết nối và khai thác cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, hệ thống định danh và xác thực điện tử để hỗ trợ hoạt động nghiệp vụ trong ngành chứng khoán.

3. Sử dụng thẻ căn cước công dân có chíp điện tử để xác định thông tin của nhà đầu tư chứng khoán.

Sau khi đề án làm sạch dữ liệu được triển khai, trong khoảng thời gian từ tháng 10 đến tháng 11, gần 900 nghìn tài khoản đã bị đóng do các công ty chứng khoán tự chủ động kiểm tra và đóng các tài khoản không thực hiện giao dịch.

Làm sạch dữ liệu người tham gia giao dịch chứng khoán để đảm bảo trùng khớp và loại bỏ dữ liệu sai, trùng lặp hoặc thông tin ảo. Ảnh minh họa

Dời ngày hoàn tất sắp xếp lại thị trường chứng khoán

Ngày 15/11/2023, Bộ trưởng Bộ Tài chính đã ký ban hành Thông tư số 69/2023, sửa đổi và bổ sung một số điều của Thông tư số 57/2021, quy định lộ trình tái cấu trúc thị trường giao dịch cổ phiếu, thị trường trái phiếu, thị trường chứng khoán phái sinh và thị trường giao dịch các loại chứng khoán khác.

Theo Thông tư này, thời hạn hoàn tất sắp xếp lại thị trường giao dịch cổ phiếu đã được điều chỉnh từ ngày 30/06/2025 sang 31/12/2026.

Theo lộ trình sửa đổi của thị trường chứng khoán, đến trước ngày 01/07/2025, Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM (HOSE) sẽ tiếp tục nhận đăng ký niêm yết từ các tổ chức đáp ứng điều kiện niêm yết theo Nghị định 155/2020 và có vốn điều lệ từ 120 tỷ đồng trở lên. Đồng thời, Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX) sẽ tiếp nhận đăng ký niêm yết từ các tổ chức đáp ứng điều kiện niêm yết theo Nghị định 155/2020 và có vốn điều lệ từ 30 tỷ đồng trở lên.

Từ ngày 01/07/2025 trở đi, HNX sẽ không tiếp nhận hồ sơ đăng ký niêm yết mới, và tất cả hoạt động niêm yết sẽ được chuyển sang HOSE.

Trước ngày 31/12/2025, HNX sẽ chuyển toàn bộ cổ phiếu niêm yết sang HOSE, và chậm nhất đến ngày 31/12/2026, toàn bộ cổ phiếu đăng ký giao dịch (UPCoM) sẽ được chuyển về HOSE.

Chậm nhất tới 31/12/2026, toàn bộ cổ phiếu HNX, UPCoM sẽ được chuyển về HOSE

Các chính sách thúc đẩy nâng hạng thị trường

Nâng hạng Thị trường Chứng khoán (TTCK) là một trong những mục tiêu quan trọng mà Chính phủ Việt Nam đang hướng tới. Mục tiêu này đã được đưa vào Đề án "Cơ cấu lại TTCK và thị trường bảo hiểm đến năm 2020 và định hướng đến năm 2025"; đồng thời, cũng đã được tích hợp trong dự thảo "Chiến lược phát triển TTCK đến năm 2030". Theo đó, Việt Nam đặt ra mục tiêu nâng hạng TTCK từ thị trường cận biên lên một tầm cao mới trước năm 2025.

Tính đến nay, thị trường Việt Nam đã được liệt kê trong danh sách theo dõi nâng hạng của FTSE Russell từ năm 2018. Tuy nhiên, cho đến thời điểm hiện tại, TTCK vẫn chưa chính thức nâng hạng do hai nhóm lý do chính.

Lý do đầu tiên là vấn đề liên quan đến yêu cầu ký quỹ trước giao dịch. Lý do thứ hai là vấn đề về giới hạn sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài.

Trong năm 2023, cơ quan quản lý đã thể hiện nhiều nỗ lực nhằm thúc đẩy và rút ngắn lộ trình nâng hạng cho TTCK Việt Nam.

Để giải quyết vấn đề ký quỹ trước giao dịch, việc triển khai hệ thống CCP (đối tác bù trừ trung tâm) được coi là giải pháp tối ưu để xử lý yêu cầu này, tuy nhiên, cần thêm thời gian để triển khai CCP.

Trong thời gian chờ đợi CCP, cơ quan quản lý đang nghiên cứu các giải pháp kỹ thuật tạm thời nhằm giảm thiểu lo ngại của nhà đầu tư nước ngoài về vấn đề ký quỹ trước giao dịch.

Đối với vấn đề giới hạn sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài, cơ quan quản lý đề xuất áp dụng rà soát và hạn chế chỉ đối với lĩnh vực cần thiết như quốc phòng, an ninh, và bảo hộ thương mại.

Ngoài ra, các biện pháp khác có thể triển khai bao gồm việc sử dụng chứng chỉ lưu ký không có quyền biểu quyết (NVDR); thiết lập cổng thông tin về giao dịch ngoại biên của nhà đầu tư nước ngoài với các cổ phiếu nằm ngoài giới hạn sở hữu của họ (Foreign Board); tăng cường quá trình thoái vốn, cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước và tăng tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài. Đồng thời, việc đẩy mạnh tiến độ Hệ thống KRX và bước vào giai đoạn cuối cùng được xem là một chìa khóa quan trọng để mở ra cánh cửa nâng hạng thị trường.

Việt Nam hướng đến nâng hạng TTCK từ thị trường cận biên lên mới nổi trước năm 2025

Nghị định 08/2023: Giải tỏa áp lực cho thị trường trái phiếu doanh nghiệp

Kể từ sau các biến động xấu trên thị trường tài chính tháng 10/2022 và diễn biến khó khăn trong và ngoài nước, thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) đã phải đối mặt với nhiều tác động nặng nề. Nhà đầu tư mất niềm tin, doanh nghiệp gặp áp lực phải mua lại trái phiếu đã phát hành và gặp khó khăn trong việc huy động nguồn vốn mới để phục vụ sản xuất kinh doanh.

Trong bối cảnh này, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ đã đưa ra nhiều chỉ đạo trong các lĩnh vực liên quan đến thị trường này. Các biện pháp từ việc hoàn thiện khung pháp lý đến duy trì ổn định kinh tế vĩ mô, cải thiện môi trường kinh doanh và các thị trường liên quan như thị trường bất động sản, thị trường tín dụng, và thực hiện các chính sách tài khóa hỗ trợ của Nhà nước.

Một biện pháp đáng chú ý là Nghị định số 08/2023/NĐ-CP, trong đó có chính sách hoãn thực hiện một số quy định của Nghị định số 65/2022/NĐ-CP, cũng như chính sách cho phép doanh nghiệp và nhà đầu tư có thể thực hiện các cuộc đàm phán, giãn cách, hoãn và hoán đổi trái phiếu đã phát hành, với tinh thần chia sẻ rủi ro và hài hòa lợi ích giữa các bên.

Với việc ban hành Nghị định số 08, tình hình thị trường TPDN đã có dấu hiệu cải thiện và tâm lý nhà đầu tư đã dần ổn định trở lại. Nếu so sánh với quý đầu năm, trong quý 2 và các tháng sau đó, khối lượng phát hành trái phiếu đã tăng cao. Đến hết tháng 11, thị trường đã ghi nhận sự tham gia của 77 doanh nghiệp trong quá trình phát hành trái phiếu, với khối lượng đạt khoảng 220,000 tỷ đồng.

Nghị định số 08 giúp thị trường TPDN có dấu hiệu cải thiện và tâm lý nhà đầu tư đã dần ổn định trở lại. Ảnh minh họa

Hệ thống giao dịch Trái phiếu Doanh nghiệp (TPDN) riêng lẻ đã được triển khai vào ngày 19/07, đánh dấu bước đầu tiên của Việt Nam trong việc thiết lập hệ thống này. Hệ thống này được phát triển để đáp ứng các yêu cầu của Nghị định 65/2022/NĐ-CP, sửa đổi và bổ sung một số điều của Nghị định 153/2020/NĐ-CP.

Thị trường giao dịch Trái phiếu riêng lẻ đã khởi đầu với 19 trái phiếu từ 3 doanh nghiệp đăng ký giao dịch, và đến đầu tháng 12, đã có 760 trái phiếu từ hơn 200 doanh nghiệp đăng ký, chiếm khoảng 2/3 tổng số trái phiếu trên thị trường được đăng ký trên hệ thống giao dịch tập trung này.

Về quy mô giao dịch, thị trường đã ghi nhận sự tăng trưởng từ ngày giao dịch đầu tiên. Hiện tại, mức giao dịch trung bình mỗi phiên là khoảng 3 ngàn tỷ đồng. Trong khoảng 5 tháng kể từ khi hệ thống đi vào giao dịch, tổng giá trị giao dịch đạt khoảng trên 1.2 ngàn tỷ đồng mỗi phiên. Điều này là một dấu hiệu tích cực về thanh khoản trên thị trường. Đồng thời, với ảnh hưởng của Nghị định số 08/2023/NĐ-CP của Chính phủ, việc triển khai hệ thống tra cứu riêng lẻ này đã mang lại sự tích cực cho hoạt động phát hành trái phiếu trên thị trường sơ cấp.

Hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ tập trung đầu tiên của Việt Nam khai trương và vận hành ngày 19/07/2023

Thị trường Trái phiếu Doanh nghiệp (TPDN) riêng lẻ thứ cấp được thực hiện dưới hình thức giao dịch thỏa thuận. Trong cơ chế này, nhà đầu tư phải tự tìm hiểu thông tin đầy đủ và xác nhận trước khi thực hiện giao dịch mua bán. Cơ chế thanh toán áp dụng tương tự như thị trường phái sinh, bao gồm thanh toán tức thì và thanh toán cuối ngày.

Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM (HOSE) là đơn vị tổ chức giao dịch trái phiếu riêng lẻ từ thứ Hai đến thứ Sáu hàng tuần, ngoại trừ các ngày nghỉ lễ. Thời gian giao dịch cụ thể được chia thành hai phiên: phiên sáng (từ 9h00 đến 11h30) và phiên chiều (từ 13h00 đến 14h45).